วัคซีน IPD
วัคซีนป้องกันโรคไอพีดี
เรียบเรียงโดย ภญ.ผศ.ดร.จุรีย์ เจริญธีรบูรณ์
โรคติดเชื้อนิวโมคอคคัสเป็นโรคติดเชื้อจากแบคทีเรียได้หลายชนิด แต่ที่พบบ่อยคือเชื้อ Streptococcus pneumoniae ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดการติดเชื้อเฉพาะที่ในระบบทางเดินหายใจ โพรงจมูกอักเสบ หูชั้นกลางอักเสบ และไซนัสอักเสบ และที่รุนแรงยิ่งขึ้นคือก่อให้เกิดการติดเชื้อในกระแสเลือด ปอดอักเสบ และเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ซึ่งร่วมเรียกว่าโรคไอพีดี ( Invasive Pneumococcal Disease) ในอดีตการรักษาทำได้ง่ายด้วยยาในกลุ่มเพนนิซิลิน แต่ปัจจุบัน เชื้อ Streptococcus pneumoniae มีปัญหาเรื่องการดื้อยาเพิ่มมากขึ้น ทำให้เกิดปัญหาในการรักษาเป็นอย่างมาก
ระบาดวิทยา
เชื้อ Streptococcus pneumoniae มีแคปซูลซึ่งทำให้จำแนกได้เป็น 90 ซีโรทัยด์และ 42 ซีโรกรุ๊ป การติดเชื้อนิวโมคอคคัสพบได้บ่อยในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำหรือบกพร่อง เช่น ผู้ป่วยเอดส์ ธาลัสซีเมีย ผู้ที่ตัดม้าม โรคไตวายเรื้อรัง โรคตับเรื้อรัง โรคเบาหวาน โรคปอดเรื้อรัง โรคหัวใจ ผู้ปลูกถ่ายอวัยวะ ผู้ป่วยที่ต้องนอนโรงพยาบาลนานๆ หรือสำหรับเด็กเล็กที่มีภาวะภูมิคุ้มกันบกพร่อง หรือมีภาวะภูมิแพ้ที่เสี่ยงต่อการติดเชื้อโรคในทางเดินหายใจ การติดต่อผ่านทางน้ำลายหรือการหายใจ
อาการ
อาการเบื้องต้นคล้ายไข้หวัด มีไข้สูง งอแง เซื่องซึม ปวดศีรษะ คลื่นไส้และอาเจียน ในเด็กเล็กอาจไม่ยอมกินนม และเมื่อมีการติดเชื้อรุนแรงขึ้นทั้งทางเดินหายใจส่วนบนถึงส่วนล่าง อาจพบการติดเชื้อในระบบประสาทและเยื่อหุ้มสมองอักเสบ จนทำให้เกิดความพิการทางระบบประสาทและการได้ยิน รวมไปถึงการติดเชื้อในเลือดและกระดูก ซึ่งทำให้เสียชีวิตได้ภายในเวลา 2-3 วัน
การป้องกัน
สำหรับผู้ป่วยที่มีปัจจัยเสี่ยงต่อการติดเชื้อนิวโมคอคคัสควรได้รับการฉีดวัคซีนป้องกันเชื้อนิวโมคอคคัส ซึ่งปัจจุบันมี 2 ชนิด คือวัคซีนชนิด unconjugate สำหรับผู้ที่มีอายุมากกว่า 2 ปีและคนชรา ซึ่งครอบคลุมเชื้อก่อโรครุนแรงได้ร้อยละ 60-90 และวัคซีนชนิด conjugate สำหรับเด็กอายุต่ำกว่า 2 ปี ซึ่งครอบคลุมเชื้อก่อโรคไอพีดีได้ร้อยละ 62-69 ซึ่งส่วนใหญ่ดื้อต่อยา penicillin และ cefotaxime เนื่องจากวัคซีนมีราคาแพง ราคาเข็มละประมาณ 4000 บาท ดังนั้นการให้จึงควรพิจารณาความคุ้มค่าระหว่างค่าใช้จ่ายกับอัตราเสี่ยงต่อการเกิดโรค
วัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อนิวโมคอคคัส
วัคซีนที่ใช้ในเด็กประกอบด้วยส่วนโพลีแซคคาไรด์จากแคปซูลของเชื้อ Streptococcus pneumoniae มีจำนวน 13 serotypes 4, 6 B, 9V, 14, 18C, 19F และ 23F ซึ่งคอนจูเกตกับ diphtheria toxoid (PCV13) เรียกวัคซีนชนิดนี้ว่า Pneumococcal polysaccharide conjugate vaccine วัคซีนที่มีขายในประเทศ ได้แก่ Prevnar®
ขนาดและการบริหารวัคซีน
ให้ครั้งละ 0.5 มล. ฉีดเข้ากล้ามเนื้อ โดยให้ในเด็กที่อายุน้อยกว่า 2 ปี จำนวน 4 เข็ม เช่นเดียวกับ Hib vaccine ดังนี้
- เด็กอายุน้อยกว่า1 ปี ให้ฉีด เมื่ออายุ 2, 4, 6 และ booster 12-15 เดือน
- เด็กอายุ 7-11 เดือน ให้ฉีด 2 ครั้งห่างกัน 2 เดือน และ booster 12-15 เดือน
- เด็กอายุ 1-5 ปี ฉีดครั้งเดียว ยกเว้นเด็กภูมิคุ้มกันต่ำให้ฉีด 2 ครั้งห่างกัน 2 เดือน
เนื่องจากอุบัติการณ์ในประเทศยังน้อย ความครอบคลุมของวัคซีนต่อเชื้อก่อโรคมีพอสมควร แต่วัคซีนมีราคาสูง กลุ่มเสี่ยงที่ควรได้รับวัคซีนนี้ได้แก่ เด็กที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง เด็กที่มีภาวะภูมิแพ้ทางเดินหายใจและป่วยบ่อย ทำให้มีโอกาสติดเชื้อชนิดนี้ได้สูง
ผลข้างเคียง
บวมแดงบริเวณที่ฉีดยา อาจพบอาการไข้และ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อได้บ้าง
ข้อห้ามใช้
ห้ามใช้ในผู้ที่ได้รับวัคซีนแล้วมีปฏิกิริยาแพ้รุนแรง หญิงตั้งครรภ์ และผู้ป่วยเฉียบพลัน
ที่มาของภาพ http://women.sanook.com/story_picture/b/46741_002.jpg
